Пасляваенная калектывізацыя

Калектывізацыя ў Заходняй Беларусі з’яўляецца адной з самых значных  трансфармацый у гісторыі беларускага грамадства сярэдзіны ХХ ст. Традыцыйна ў гістарыяграфіі яна лічыцца больш ліберальнай, чым даваенная калектывізацыя ва Усходняй Беларусі. Магчыма з гэтым звязана значна меншая ўвага даследчыкаў да гэтай, здаецца вельмі актуальнай для беларускага грамадства, тэмы.

Працэс калектывізацыі азначаў сур’езныя прымусовыя змены традыцыйнага сялянскага ўкладу, формаў гаспадарання, сялянскай свядомасці і ідэнтычнасці. Змены, якія толькі кропкава пазначаліся ў афіцыйных дакументах, і закраналіся выключна ў даследчыцкіх працах  антраполагаў і этнографаў[1]. Вуснагістарычныя даследаванні даюць магчымасць зразумець дынаміку гэтага працэса, стварыць пэўны вобраз калектыўнай памяці аб ім і  асэнсаваць яго на мікраўзроўні недаступным для традыцыйных архіўных дакументаў.

У 2015, 2016 і 2017 г. Беларускі архіў вуснай гісторыі праводзіў экспедыцыі, асноўнай мэтай якіх было даследаванне пасляваеннай калектывізацыі ў Заходняй Беларусі шляхам збору ўспамінаў. Экспедыцыі праводзіліся ў розных рэгіёнах Беларусі, што маюць адметнасці ў нацыянальным і рэлігійным складзе насельніцтва: Палессі (Пінскі р-н), Лідчыне і Воранаўшчыне, а таксама Маладзечаншчыне і Вілейшчыне. Усяго было сабрана 180 успамінаў агульнай працягласцю каля 300 гадзін.

Гэтыя сведчанні і лёсы людзей, а таксама іх кароткі аналіз і прэзентацыя ў межах  прадстаўленай рубрыкі скіраваны на пошук адказаў на пытанні: як змяніўся жыццёвы ўклад некалькіх мільёнаў беларусаў пасля 1949-1952 гг.? Наколькі значным быў супраціў гвалтоўным зменам? Якімі былі стратэгіі выжывання ў цяжкіх умовах трансфармацыі? Якімі былі тыповыя лёсы людзей таго часу? Як змяніліся спрадвечныя сялянскія каштоўнасці? Як ацэньваецца неабходнасць існавання калгасаў сёння?